Ο χώρος είναι μικρός και οικείος, θυμίζει μια φιλόξενη αγκαλιά – ό,τι πρέπει για να ζωντανέψει εξομολογήσεις ψυχής. Ένα ποτάμι από ασπρόμαυρες φωτογραφίες στους τοίχους μοιάζει να σκαλίζει τις π(λ)ηγές του παρελθόντος. Μέσα εδώ θα ξυπνήσουν ιστορίες: Θα μας τις μεταφέρουν τέσσερις γυναίκες σε μια συγκινητική περιπλάνηση τόσο σε γεγονότα και τραύματα που σημάδεψαν τη μεταπολεμική ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας όσο και στο ιερό άβατο του πολυσύνθετου γυναικείου ψυχισμού.
Θεμέλιος λίθος της παράστασης: η συγγραφική δεινότητα του Γιώργη Μασσαβέτα
Θεμέλιος λίθος της παράστασης είναι η απαράμιλλη συγγραφική δεινότητα του Γιώργη Μασσαβέτα. Αποτυπώνει με ιδιαίτερη ευαισθησία και οξυδέρκεια ένα υφαντό αναμνήσεων στις οποίες το χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός περπατούν πλάι πλάι με τον πόνο και την οδύνη. Πότε με ξέφρενα γέλια και πότε με επώδυνα κλάματα, οι ηρωίδες θα μας σεργιανίσουν στις προσωπικές τους οδύσσειες - της προσφυγιάς, του ξεριζωμού, της απώλειας, της ανέχειας, της βιοπάλης. Πολύ μακριά από τα δαφνοστόλιστα και αιματοβαμμένα πεδία των επίσημων μαχών, θα στρέψουν τώρα την προσοχή μας στις παραγνωρισμένες ηρωίδες του παρασκηνίου. Κι έτσι μπροστά μας ξεδιπλώνονται ζωές που πληρώνονταν δάκρυ το δάκρυ για να αναθρέψουν όνειρα και προσδοκίες για ένα καλύτερο μέλλον. Αυτές πότιζαν με τον ιδρώτα τους τα νέα θεμέλια μιας Ελλάδας παλλόμενης, που σπαρασσόταν από εσωτερικές διαμάχες, τραύματα και εξωτερικούς εχθρούς, αλλά δεν έπαυε να αγωνίζεται με νύχια και με δόντια.
Ένα συγκλονιστικό γαϊτανάκι στιγμών
Υπακούοντας στους αδυσώπητους νόμους της επιβίωσης, οι αρχετυπικές μορφές-πυλώνες του κοινωνικού αυτού χρονογραφήματος μάς παρουσιάζουν με αδρές πινελιές μέσα από το πρίσμα των αφηγήσεών τους τις χαρές και τις πίκρες τους, τις επιλογές της δύσβατης ζωής τους αλλά και το απόσταγμα της σοφίας τους. Ένα συγκλονιστικό γαϊτανάκι στιγμών που μας παίρνει τρυφερά από το χέρι, ενώ ταυτόχρονα σφίγγει σαν μέγγενη την καρδιά.
Ο Δημήτρης Καρατζιάς σκηνοθετεί και ενσαρκώνει τον ίδιο τον συγγραφέα, προσφέροντας τους συνεκτικούς αρμούς μεταξύ των αφηγημάτων. Στρέφει τον προβολέα διαδοχικά προς τις πρωταγωνίστριες και μας καθοδηγεί συνωμοτικά να γίνουμε κι εμείς μαζί του ξανά παιδιά. Κρυφακούμε πίσω από το πεζούλι της φτωχογειτονιάς, σαν να μπαίνουμε απρόσκλητοι προσκεκλημένοι στα άδυτα της ψυχής τους. Ξεγυμνώνονται σε κουτσομπολιά και σε μισόλογα οι φόβοι και οι ανασφάλειές τους, οι αδιέξοδες αποφάσεις, οι αξόδευτες αγάπες και οι «αμαρτίες» τους, τα κοινωνικά στερεότυπα που τις γαλούχησαν και τις σταύρωσαν, οι ενοχές και οι τύψεις τους. Θριαμβεύουν, όμως, και το αλύγιστο θάρρος, η γενναιοδωρία και η συμπόνια τους, το χέρι που άπλωναν η μια στην άλλη για να δώσουν και να πάρουν βοήθεια και συμπαράσταση.
Ο καθημερινός άνθρωπος γίνεται το υποκείμενο της άγραφης ιστορίας
Οι αναμνήσεις έρχονται όμοιες με έναν φορτισμένο χορό από στιγμές, συγκινήσεις, τσακωμούς, απογοητεύσεις και μονοιάσματα – μετουσιώνονται τελικά σε ηχηρή κατάφαση της ειλικρίνειας, της αξιοπρέπειας και της αγάπης για τη ζωή. Κι έτσι ο απλός, καθημερινός άνθρωπος που είμαστε εσύ κι εγώ, οι μητέρες, οι γιαγιάδες και οι θείες μας, γίνεται το υποκείμενο της άγραφης ιστορίας που σε συνθήκες αντίξοες προσωπικές και συλλογικές καλείται να εκπληρώσει το πεπρωμένο του.
Η αυλή των τεσσάρων
Η συγκλονιστική Μαρία Γράμψα αναβιώνει τη γριά Αννέτα τη Βλάχα σε μια ερμηνεία ωμό βίωμα, χειμαρρώδες και καθηλωτικό ως την τελευταία του νότα. Κυριολεκτικά ακτινοβολεί ζεστασιά και αυθεντικό συναίσθημα, διαυγές και φωτεινό, με μια δύναμη στωική, αστείρευτη που μοιάζει να αναδύεται ζωογόνος και αδάμαστη ποιος ξέρει από ποιες πηγές της ύπαρξης. Πλάι της κάθεται η Χριστίνα Σαμπανίκου που μεταμορφώνεται στη χαμηλοβλεπούσα «Αγία» Ασήμω -τη συντηρητική και θρησκόληπτη γειτόνισσα- που έρχεται να μεσιτεύσει σε θεούς και δαίμονες για να καταφέρει με φόβο και περίσσεια αποκοτιά να χαμηλώσει τα θεία πάθη στο ύψος των ανθρώπων. Μαραζωμένη και κοινωνικά στιγματισμένη, η καφετζού η Μαριγώ δανείζεται το πρόσωπο της Κικής Μαυρίδου κι έτσι στέκεται περιφρονημένος θεατής μα και άτεγκτος δικαστής της ευτυχίας των άλλων όσο διαβάζει στο φλιτζάνι μύχιες ελπίδες και πιθανές κακοτοπιές. Την παρέα συμπληρώνει η καλόκαρδη και πληθωρική, πρώην «ελευθερίων ηθών» Κατίνα, όπως την πλάθει η απολαυστική Φανή Παλιούρα, για να γεμίσει με τα νιάτα και την ακαταμάχητη όρεξή της για ζωή τις χαρακιές και τα τραύματα που της μοίρασε απλόχερα κι εκείνης το ριζικό της.
Η παράσταση αυτή λειτουργεί σαν βάλσαμο
Σε μια χρονική περίοδο που δυστυχώς ανέδειξε με τον πλέον ζοφερό τρόπο την κακοποίηση, ψυχική και σωματική, τόσων γυναικών, έρχεται η παράσταση αυτή να λειτουργήσει σαν βάλσαμο∙ μια ισχυρή αντίστιξη που, χάρη στην ανεπιτήδευτη αλήθεια της, υμνεί με μεγάλο σεβασμό το μεγαλείο και τις λεπτές αποχρώσεις της γυναικείας ψυχής. Πήγαινε να τη δεις γιατί σίγουρα θα αναγνωρίσεις κι εσύ κάτι από τις ανεπανάληπτες γυναίκες της ζωής σου: αυτές που σε έθρεψαν, σε ανάστησαν, που σίγουρα και θα σε παίδεψαν. Αν μη τι άλλο, τους το χρωστάμε!