«Όταν απεικονίζετε τους ανθρώπους, πρέπει να τους αποδίδετε εκ του φυσικού. Είναι αναγκαίο αυτά τα πρόσωπα να μοιάζουν αληθινά, και δεν θα έχετε πετύχει το παραμικρό, εάν δεν αναγνωρίζουν σ’ αυτά [οι θεατές] τους ανθρώπους της εποχής σας».
(Μολιέρος, Κριτική του Σχολείου των γυναικών)
Ίσως να αναρωτιέσαι τι ομοιότητες μπορεί να έχει η παγκόσμια κοινωνία στη μετά-πανδημία εποχή με την ταξική κοινωνία της Γαλλίας του 17ου αιώνα. Κάπου 30 χρόνια μετά την εμβληματική παράσταση του Θεάτρου Δωματίου που ανέβηκε στο κτήριο καλλιτεχνών της 3ης Σεπτεμβρίου, η αναβίωσή της σε σκηνοθεσία της Άντζελας Μπρούσκου αποδεικνύει πόσο σύγχρονος κι επίκαιρος παραμένει ο Μολιέρος.
Ο πρωταγωνιστής διαπνέεται από υψηλά ιδεώδη
Ο Μισάνθρωπος υπήρξε αγαπημένος χαρακτήρας της κωμωδίας από τους αρχαίους χρόνους και ο Μολιέρος προσθέτει τη δική του συνεισφορά σε μια μακρά σειρά αντίστοιχων τύπων. Βρισκόμαστε σε μια εποχή κοσμογονικών αλλαγών και οσμώσεων που δημιουργεί νέα διλήμματα και γκρεμίζει αξίες και συνήθειες πολλών δεκαετιών. Ο Αλσέστ, ο πρωταγωνιστής μας, μοιάζει να διαπνέεται από υψηλά ηθικά ιδεώδη και ισχυρή αίσθηση αξιοπρέπειας. Συνεπώς, αισθάνεται αηδιασμένος και ανήμπορος να προσαρμοστεί σε μια κοινωνία που κυριαρχείται από την υπέρμετρη κολακεία, την υποκρισία και το ψεύδος. Αποφασίζει να αποστασιοποιηθεί από τον περίγυρό του προβάλλοντας την αφοπλιστική του ειλικρίνεια και επικρίνοντας τις ανηθικότητες, τις μηχανορραφίες και τις ίντριγκες που τόσο αντιπαθεί.
Επιτηδευμένη αυτοπροβολή και αποθέωση της κενότητας
Με αριστουργηματική τεχνική, ο Μολιέρος επιστρατεύει φαρσοκωμικά στοιχεία που, μέσα στη φαινομενική τους ελαφρότητα, καθιστούν τον ήρωά μας ιλαροτραγική μορφή και αναδεικνύουν τις προσωπικές του αυταπάτες και ματαιώσεις. Κι έπειτα από την οδυνηρή απογοήτευση των αισθημάτων του προς την πανέμορφη και όσο και πανούργα Σελιμέν, δεν μένει στον Αλσέστ παρά να τραβήξει ταπεινωμένος και ολομόναχος το μονοπάτι της αυτοεξορίας. Μήπως όμως οι βαθιά ανθρώπινες αυτές καταστάσεις δεν μας θυμίζουν τον επιφανειακό χαρακτήρα των σχέσεων και τη δόλια χειραγώγηση του σήμερα; Η επιτηδευμένη αυτοπροβολή και η αποθέωση της κενότητας που παρατηρείται στη σύγχρονη εποχή της εφήμερης και πλαστής εικόνας χάρη στην κυριαρχία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν απέχει και πολύ από τα κοινωνικά πρότυπα της περιόδου του Βασιλιά Ήλιου.
Ατμόσφαιρα γοητευτικά μεταμοντέρνα
Η σκηνοθεσία της Άντζελας Μπρούσκου αξιοποιεί μαεστρικά τη μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη με τη βοήθεια του Θάνου Χατζόπουλου και ένα σύνθετο καστ πολυτάλαντων ηθοποιών που υπηρετούν άψογα τις απαιτήσεις του έργου ερμηνευτικά, μουσικά και κινησιολογικά. Τα σκηνικά και τα κοστούμια που επίσης επιμελήθηκε η ίδια με τη συνδρομή του Κομνηνού Κουσιέρα στη σκηνογραφία και του Παναγιώτη Καρακάση στο μακιγιάζ μάς μεταφέρουν σε μια ατμόσφαιρα γοητευτικά μεταμοντέρνα που συνδυάζει ποικίλες εικαστικές επιρροές.
Οι ερμηνείες
Τον κεντρικό ρόλο του Μισάνθρωπου - Αλσέστ φέρει επάξια στους ώμους του ο Θάνος Παπακωνσταντίνου πλαισιωμένος από τον υπέροχο Μιχάλη Πανάδη ως τον διπλωμάτη και προσαρμοστικό Φιλέντ και την Παρθενόπη Μπουζούρη που εντυπωσιάζει με τη φυσικότητά της ως σαγηνευτική Σελιμέν. Το αντίπαλον δέος της αρχετυπικής femme-fatale Σελιμέν η οποία αναγκάζεται να έρθει αντιμέτωπη με τα σφάλματά της όταν αποκαλύπτονται οι εξαπατήσεις και οι δολοπλοκίες της, η Μαρία Διακοθανάση είναι απολαυστικά δηλητηριώδης στον ρόλο της θρησκόληπτης και comme-il-faut συντηρητικής ευγενούς Αρσινοέ που ματαιοπονεί διεκδικώντας την καρδιά του άτεγκτου Αλσέστ. Εύθραυστη και αιθέρια η Πηνελόπη Τσίλικα ως Ελιάντ ενσαρκώνει την όμορφη και αγνή αθωότητα, μα ούτε εκείνη δεν καταφέρνει να συγκινήσει (εγκαίρως) τον υψιπετή Αλσέστ. Σε κάποια από τα δυνατότερα στοιχεία του έργου αναδεικνύονται αναμφίβολα οι υπόλοιποι πρωταγωνιστές – δορυφόροι που χάρη στους εκπληκτικούς Κωνσταντίνο Γεωργαλή, Χάρη Χαραλάμπους Καζέπη, Θάνο Χατζόπουλο και Γιλμάζ Χουσμέν κερδίζουν τις εντυπώσεις και ολοκληρώνουν ιδανικά την ανθρώπινη βεντάλια των χαρακτήρων.
Γλυκόπικρα στοιχεία κοινωνικής κριτικής και μαύρου χιούμορ
Συνολικά, ο Μισάνθρωπος είναι μια σφιχτοδεμένη παράσταση που εξισορροπεί τέλεια τα γλυκόπικρα στοιχεία της κοινωνικής κριτικής και του μαύρου χιούμορ. Σαν να βλέπεις λίγο τον εαυτό σου σε παραμορφωτικό καθρέφτη, ο οποίος παρόλα αυτά δεν σε εμποδίζει να αναγνωρίσεις το είδωλό σου. Υπάρχει υψηλότερη τέχνη από αυτή;