Την εβδομάδα αυτή βρεθήκαμε στο "Θέατρο 104", στον Κεραμεικό, για να παρακολουθήσουμε την «Πανούκλα» του Αλμπέρ Καμύ.
Τα έργα του Καμύ
Ο Α. Καμύ έχει γράψει τόσο θεατρικά έργα, όσο και φιλοσοφικά δοκίμια, όμως πρώτα «Ο Ξένος» (1942) και στη συνέχεια «Η Πανούκλα» (1947) είναι τα δυο πιο δημοφιλή του έργα, τα οποία και τον καθιέρωσαν ως έναν από τους πιο μεγάλους συγγραφείς του 20ου αιώνα. Το 1957 τιμήθηκε με Νόμπελ Λογοτεχίας.
Τα έργα του Καμύ είναι πολυεπίπεδα και με πολλαπλές πιθανές ερμηνείες, καθώς θα μπορούσαμε να τον αποκαλέσουμε και βασιλιά της αλληγορίας. Τα βιβλία του κρατάνε την προσοχή του αναγνώστη, κάνοντας τον να γυρίζει κάθε σελίδα με μια νοσηρή περιέργεια περιμένοντας να μάθει κάτι για τον πιο σκοτεινό του εαυτό που δεν ήξερε ως τώρα.
Οι λέξεις «πανούκλα», «επιδημία» και «καραντίνα» ηχούν πλέον το 2021 διαφορετικά στα αυτιά μας απ’ ότι πριν 3 χρόνια. Οι εκδοτικοί οίκοι αναφέρουν άνοδο των πωλήσεων του συγκεκριμένου έργου του Καμύ από την αρχή της επιδημίας του κορονοϊού και δεν μπορώ να σας κρύψω πως και εμένα ο παραλληλισμός των δύο είναι που μου κέντρισε αρχικά το ενδιαφέρον, πέρα από τη γενικότερη εκτίμηση μου για το συγγραφέα.
Αν και «Η Πανούκλα» ακολουθεί πιστά το αλληγορικό μοτίβο του Καμύ, η υπόθεση αναφέρεται όντως στο μαύρο θάνατο, την πανώλη δηλαδή, την επιδημία που έπληξε και αποδεκάτισε την Ευρώπη το Μεσαίωνα.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται
Αυτή τη φορά η αρρώστια κάνει την επίσκεψη της σε μια πόλη, το 1940. Ο γιατρός Ριέ καταγράφει το χρονικό της επιδημίας. Τα νεκρά ποντίκια πληθαίνουν στην πόλη του Οράν, μαζί με τα πρώτα κρούσματα, μα η πολιτεία αδιαφορεί και αρνείται τα σημάδια της πανώλης, παρά τις προειδοποιήσεις του έμπειρου γιατρού. Όταν πλέον τα θύματα αυξάνονται με φρενήρεις ρυθμούς, λαμβάνονται αυστηρά μέτρα, κηρύσσεται καραντίνα, οι μετακινήσεις απαγορεύονται (ακούγεται γνωστό;) και οι πολίτες καταδικάζονται σε ένα σχεδόν αναπόφευκτο θάνατο.
Οι πρωταγωνιστές μας μάχονται ο καθένας με τον τρόπο του απέναντι στην αήττητη ασθένεια που βρίσκεται πάντα στο κατόπι τους. Ένας σχεδόν αήττητος εχθρός. Σχεδόν. Γιατί τελικά ο μαύρος θάνατος υποχωρεί και η μέρα ξημερώνει και πάλι στο Οράν, αλλά τι έχει μείνει ίδιο και τι έχει αλλάξει οριστικά;
Όταν κάποιος βρίσκεται αντιμέτωπος με το παράλογο ποια είναι η αντίδραση του;
Όταν μπαίνουμε στην αίθουσα του Θεάτρου 104, στη μικρή σκηνή βρίσκεται ήδη ο γιατρός μας, ή αλλιώς ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης. Μαζί του πρωταγωνιστούν οι Δημήτρης Μαμιός, Κων/νος Πασσάς, ενώ στη μουσική συνοδεύει ο γνωστός μουσικός Στάθης Δρογώσης.
Η πανούκλα παίρνει ανθρώπινη υπόσταση αριστοτεχνικά από το Δημήτρη Μαμιό. Είναι η απειλή που καταδιώκει τους κατοίκους της πόλης, και τους υπαγορεύει σκοτεινές σκέψεις και λόγια.
Ο μαύρος θάνατος θριαμβεύει μέσα στην απώλεια και τρέφεται από την απελπισία του επερχόμενου τέλους. Είναι ο μοναδικός τραγικά εύχαρος χαρακτήρας μέσα σε ένα ζοφερό σκηνικό. Βγαίνει στη σκηνή τραγουδώντας, ως ένας άλλος Τσάρλι Τσάπλιν,
“ You are my sunshine, my only sunshine
You make me happy when clouds are grey…”
Ο γιατρός Ριέ προοικονομεί και προειδοποιεί, μα κανείς δεν τον ακούει εγκαίρως, και δεν μπορεί παρά να βλέπει την πόλη να υποκύπτει υπό το βάρος της ασθένειας, ανίκανος να σταθεί εμπόδιο στην καταστροφική πορεία της. Πολεμά τη πανώλη με όλες του τις δυνάμεις, αρνούμενος να υποκύψει, αποτελώντας στήριγμα των αρρώστων και αποδέκτη του πένθους της πόλης.
Οι νεκροί στην παράσταση αντιπροσωπεύονται από ζευγάρια παπούτσια, τα οποία πληθαίνουν καθώς περνούν τα λεπτά για εμάς και οι μήνες για τη μικρή πόλη της Αλγερίας. Το συγκεκριμένο έργο του Καμύ γράφτηκε κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και πολλοί θαυμαστές του έργου του ερμηνεύουν την πανώλη ως μια αλληγορία για τους Ναζί. Η ευφυής σκηνοθετική ιδέα των παπουτσιών μου φέρνει αβίαστα στο μυαλό το μνημείο με τα παπούτσια στις όχθες του Δούναβη, εις μνήμη των Εβραίων που πέθαναν στην Ουγγαρία στο Β’ Παγκόσμιο πόλεμο.
Ζώντας σήμερα την επιδημία του κορονοϊού δεν μπορώ παρά να αναλογιστώ όχι μόνο τη διαχρονικότητα του έργου του Καμύ, μα και την ανθρώπινη φύση η οποία μένει απαράλλακτη μέσα στους αιώνες. Όταν κάποιος βρίσκεται αντιμέτωπος με το παράλογο ποια είναι η αντίδραση του; Η αδύναμη ανθρώπινη φύση υποκύπτει, άλλοι πανικοβάλλονται, άλλοι επαναστατούν, άλλοι αρνούνται την ασθένεια εξ’ ολοκλήρου. Και όταν ο κίνδυνος περάσει ξεχνούν. Γιατί όπως μας λέει ο ίδιος ο μαύρος θάνατος επί σκηνής:
"Ο κόσμος είναι πλασμένος να ξεχνά. Όσες φορές και να περάσω από το δρόμο τους αυτοί ξεχνούν ξανά και ξανά και ξανά"
Μα τόσο στις επιδημίες όσο και στην ιστορία, η λήθη είναι παγίδα. Γιατί όσον αφορά επιδημίες και ολοκληρωτικά καθεστώτα, δεν εξαφανίζονται για πάντα, μα όπως μας πληροφορεί ο γιατρός Ριέ: "Ο βάκιλος της πανούκλας μπορεί να μείνει χρόνια κοιμισμένος περιμένοντας υπομονετικά"
Και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται. Την επόμενη φορά που θα εμφανιστεί ο οποιοσδήποτε βάκιλος, θα έχουμε μάθει από τα λάθη μας; Υπάρχουν τελικά στον άνθρωπο περισσότερα πράγματα να θαυμάζεις παρά να περιφρονήσεις, όπως υποστηρίζει ο γιατρός?
Το σίγουρο είναι ότι η συγκεκριμένη παράσταση εμένα με έπεισε και αν κοιτάξετε τώρα το καλάθι αγορών μου σε γνωστό βιβλιοπωλείο του κέντρου, θα βρείτε την «Πανούκλα» του Καμύ ήδη μέσα.
Κατερίνα Ζυγουράκη
ΘΕΑΤΡΟ 104
Ευμολπιδών 41, Αθήνα 118 54
Ημέρες και ώρες παραστάσεων:
Δευτέρα και Τρίτη στις 21.15
Τιμές εισιτηρίων:
5€ (Ατέλεια Δραματικής Σχολής)
12€ (Κανονικό) 10€ (Φοιτητικό/Ανέργων)
Διάρκεια παράστασης:
80' (χωρίς διάλειμμα)
Εισιτήρια μέσω του viva.gr και του ταμείου του θεάτρου.
Ερμηνεύουν:
Ιωσήφ Ιωσηφίδης, Κωνσταντίνος Πασσάς ,Δημήτρης Μαμιός
Μουσικός επί σκηνής: Ο Στάθης Δρογώσης
Σκηνοθεσία: Σοφία Καραγιάννη // Μετάφραση – Δραματουργική επεξεργασία: Σοφία Καραγιάννη, Μιχάλης Βραζιτούλης // Σκηνικά-Κοστούμια: Κωνσταντίνα Κρίγκου // Μουσική: Στάθης Δρογώσης // Επιμέλεια κίνησης: Μαργαρίτα Τρίκκα // Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος // Βοηθός σκηνοθέτη: Βασιλική Διαλυνά // Φωτογραφίες: Χριστίνα Φυλακτοπούλου // Trailer: Στέφανος Κοσμίδης // Επικοινωνία: Χρύσα Ματσαγκάνη // Παραγωγή:GAFF