Το φετινό καλοκαίρι ξεκίνησε θεατρικά για μένα με την «ΗΛΕΚΤΡΑ» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Λίλλυς Μελεμέ. Η παράσταση περιοδεύει σε όλη την Ελλάδα, οπότε θα έχετε την ευκαιρία να την παρακολουθήσετε στην πόλη σας. Μεγάλη πολυτέλεια (με την καλή έννοια) και ευκαιρία, οι περιοδείες παραστάσεων το καλοκαίρι...
Δύσκολο να μιλήσεις ή και να γράψεις για κείμενα αρχαίου δράματος. Τόσα και τόσα βιβλία έχουν γραφτεί και, παρ' όλα αυτά, αυτά τα κείμενα συνεχίζουν να απασχολούν ηθοποιούς, σκηνοθέτες, αλλά και το κοινό. Αυτός άλλωστε είναι ο τελικός αποδέκτης των μηνυμάτων αλλά και των συναισθημάτων του κειμένου.
Οι διαφορετικές «Ηλέκτρες» και ο Παιδαγωγός
Η ιστορία και η κεντρική υπόθεση της «Ηλέκτρας» του Σοφοκλή είναι γνωστή από το μύθο και από τον κύκλο των Ατρειδών. Ο Σοφοκλής, βέβαια, παρουσιάζει κάποια κομμάτια της ιστορίας λίγο διαφορετικά και αυτό αυτομάτως δίνει άλλη πνοή στην τραγωδία. Όπως για παράδειγμα, στην πιο γνωστή «Ηλέκτρα» του Ευριπίδη, ο Παιδαγωγός αναγνωρίζει τον Ορέστη μπροστά στην Ηλέκτρα κατά τη διάρκεια του έργου, ενώ στην «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, ο Παιδαγωγός είναι αυτός που ανοίγει την τραγωδία μαζί με τον Ορέστη και μαζί στήνουν το σχέδιο της εκδίκησης. Ο Παιδαγωγός παίζει γενικότερα πιο βασικό ρόλο και έχει περισσότερη ή/και αλλιώτικη συμμετοχή στην εξέλιξη των γεγονότων στο Σοφοκλή απ’ ότι στον Ευριπίδη, στου οποίου την τραγωδία εμφανίζεται μόνο σε μια σκηνή. Υπάρχουν κι άλλες διαφορές ανάμεσα στις δύο ομότιτλες τραγωδίες, τις οποίες δεν υπάρχει λόγος να αναφέρουμε εδώ. Θα τις δείτε στην παράσταση. Πάντως μην ανησυχείτε, δεν είναι τόσο έντονες που να μπερδέψουν. Εφόσον ξέρετε το μύθο και την κεντρική ιστορία των Ατρειδών, δε θα χαθείτε.
Ο Σοφοκλής αφηγείται την ιστορία υπό το υποκειμενικό βλέμμα της Ηλέκτρας. Μιας Ηλέκτρας που έχει γίνει κομμάτια από τον πόνο και το πένθος για το θάνατο του πατέρα της και την επιθυμία της για εκδίκηση για το φόνο του από τη μητέρα της και τον εραστή της. Μιας Ηλέκτρας που, εξαιτίας αυτών των συναισθημάτων που την κατακλύζουν αλλά και τροφοδοτούν την ψυχή της (σε ένα βαθμό τουλάχιστον), μεγεθύνει ή και παραμορφώνει την πραγματικότητα που την περιβάλλει. Ζει σ’ έναν κόσμο γεμάτο διαφθορά και αδικία, που, για να λέμε και τα σύκα-σύκα, δε διαφέρει από τον σημερινό μας κόσμο. Επιλέγει λοιπόν, αφού έχει μάθει τα ψευδή δυσάρεστα νέα για το θάνατο του αδελφού της, να εφαρμόσει μόνη της το «οφθαλμός αντί οφθαλμού».
Νιώθει ‘’μόνη σαν πουλί’’ και της λείπει αφάνταστα "η άνοιξή της". Η άνοιξη όμως έρχεται... Πάντα έρχεται... Αυτή η "άνοιξη" της φέρνει ξανά την ελπίδα για ζωή.
Ο Ορέστης, φέρνοντας την υποτιθέμενη στάχτη του και βλέποντας την αδελφή του να θρηνεί, λυγίζει τόσο που της αποκαλύπτεται. Κάθε σκηνή αναγνώρισης σε αρχαία τραγωδία αποτυπώνεται σκηνοθετικά και ερμηνευτικά με διαφορετικό τρόπο. Το βασικό συναίσθημα όμως είναι το ίδιο σε όλες. Δύο αδέλφια που χωρίστηκαν υπό πολύ άσχημες συνθήκες, ξανάσμιξαν. Με φορτίζουν ιδιαίτερα τέτοιες στιγμές. Η Λένα Παπαληγούρα (Ηλέκτρα) και ο Στρατής Χατζησταματίου (Ορέστης) με συγκίνησαν.
Η συνάντηση των αδελφών με την εκδίκηση είναι αλληλένδετα στοιχεία του μύθου και της τραγωδίας. Αν δεν υπάρξει συνάντηση, "αν δεν έρθει η άνοιξη", δε θα υπάρξει εκδίκηση.
Όσον αφορά το κομμάτι της εκδίκησης, προτιμώ, όπως και ο Σοφοκλής, να μην πάρω θέση. Άλλωστε είναι τελείως διαφορετικό απλά να ακούς τέτοιου είδους ιστορίες από τρίτους και αλλιώς να τις βλέπεις μπροστά σου, να αφουγκράζεσαι τα λόγια και να νιώθεις τα συναισθήματα των ηρώων – ηθοποιών. Συμπάσχεις διαφορετικά... Θα εστιάσω, όπως και ο Σοφοκλής, στη μορφή της Ηλέκτρας που, αφού πανηγυρίσει για την επιτυχία της εκδίκησης, είναι λες και αδειάζει. Λες και αυτή η εκδίκηση και ο πόνος της τροφοδοτούσαν την ψυχή και την ύπαρξη. Αφού αυτά πέτυχαν, τι μένει;