Για να τα βάλει κανείς με τον Γκαίτε, πρέπει να είναι τολμηρός και ριψοκίνδυνος - πόσο μάλλον για να φέρει στη σκηνή έναν από τους πλέον αναγνωρίσιμους πρωταγωνιστές του! Ο Γιώργος-Ερμήνοος Καπετανάκος σίγουρα δεν περνάει απαρατήρητος. Διαθέτει μια φυσιογνωμία απροσδιόριστα μαγνητική, που αποπνέει ταυτόχρονα το στιβαρό και το απόκοσμο - όπως και ο ήρωας που ενσαρκώνει. Εμείς τον πείσαμε να απαντήσει στις ερωτήσεις μας για να μας λύσει το μυστήριο και να κατανοήσουμε τον μεγάλο Γερμανό συγγραφέα μέσα από τη δική του οπτική.
Ε: Όπως διαβάσαμε στο βιογραφικό σου, έχεις πολλά και ποικίλα ενδιαφέροντα από το σιάτσου και τον περουβιανό σαμανισμό μέχρι την ξυλογλυπτική, τη μελισσοκομία και τη συλλογή βοτάνων. Πώς συνδυάζονται όλα αυτά με την αγάπη σου για το θέατρο;
Α: Η φύση είναι αυτό που μας εμπνέει σε όλα τα επίπεδα: και των αισθήσεων και των συναισθημάτων και των γνώσεων. Μας διδάσκει και πολλές φορές γίνεται και το υπόδειγμα για πολλές δημιουργικές ενέργειές μας, μεταξύ των οποίων η Τέχνη έχει εξέχουσα σημασία. Η ισορροπία με το φυσικό μας περιβάλλον είναι ένα στοιχείο απελευθέρωσης, που αφήνει τις δημιουργικές μας δυνάμεις να εκδηλωθούν. Όσον αφορά το θεραπευτικό στοιχείο της φύσης, όπως τα βότανα ή διάφορες άλλες ουσίες ή στοιχεία που απορρέουν από το φυσικό περιβάλλον, έτσι και η Τέχνη ως απόρροια της εναρμόνισής μας με το φυσικό περιβάλλον μπορεί να παίξει και έχει παίξει θεραπευτικό ρόλο. Ας θυμηθούμε τις τελετουργίες που γίνονταν από την προϊστορία του θεάτρου, όπου ο Μάγος ή ο Σαμάνος εκτελούσε ένα είδος ιερουργίας, εκφέροντας φράσεις με εξαιρετικό δυναμισμό, οι οποίες επαναλαμβανόμενες από τον κύκλο των συμμετεχόντων, έφερναν θεραπευτικά αποτελέσματα με τη δονητική τους ενέργεια.
Ε: Στον Φάουστ, ερμηνεύεις τον Μεφιστοφελή. Λέγεται συχνά ότι οι ρόλοι των «κακών» είναι πιο ενδιαφέροντες και γοητευτικοί. Πόσο δύσκολο είναι να υποδύεται κανείς τον κατεξοχήν κακό; Ποιες είναι οι προκλήσεις;
Α: Καταρχήν, είναι εξίσου ενδιαφέρον να ερμηνεύει κανείς και ρόλους «καλών» και ρόλους «κακών». Και για τους μεν και για τους δε, χρειάζεται υψηλός βαθμός αυτογνωσίας, πράγμα το οποίο σημαίνει οπωσδήποτε παρατήρηση προς τα έξω, κυρίως όμως εργασία επί του εαυτού∙ δηλαδή απαιτείται ένας ικανός βαθμός στροφής προς τα έσω, ώστε να κατανοηθούν οι ψυχολογικοί μηχανισμοί και των μεν και των δε, για να έχουμε τελικά ένα αποτέλεσμα που μπορεί να μας διδάξει κάτι. Οι προκλήσεις είναι η αποκάλυψη αυτών των μηχανισμών, γιατί αναγκάζουν τον θεατή να τους δει ενδεχομένως σαν καθρέφτη του εαυτού του σε μεγάλο ή σε μικρό βαθμό. Με βάση αυτή την αποκάλυψη, μπορεί ο ίδιος να αποφασίσει πώς θέλει και πώς μπορεί να κινηθεί εσωτερικά και εξωτερικά, οπότε να εντείνει τις προσπάθειές του για την προσωπική του εξέλιξη.
Ε: Ο Μεφιστοφελής είναι παραδοσιακά η ενσάρκωση της αμαρτίας, της πλάνης και της δολιότητας. Ταυτόχρονα, όμως, στον Φάουστ ο αντι-ήρωας παρουσιάζεται ευφυής, φιλοσοφημένος και με διάθεση αυτοσαρκασμού. Πώς λειτουργεί το μαύρο χιούμορ στη διάρθρωση της παράστασης;
Α: Μέσα από τις αλήθειες που λέει, ο Μεφιστοφελής καταφέρνει να κάνει ένα ισχυρό πνεύμα να του παραδοθεί. Γιατί δεν θα μπορούσε διαφορετικά, με αδύναμα επιχειρήματα, να παρασύρει έναν άνθρωπο υψηλής διανόησης. Από την άλλη πλευρά, ο Μεφιστοφελής πρέπει να εμφανιστεί ως ισχυρός αντίπαλος του Φάουστ, προκειμένου αυτός να βάλει ένα στοίχημα τόσο υψηλού κόστους. Στη μάχη καλού-κακού, ο Μεφιστοφελής πρέπει να αιτιολογήσει την ύπαρξή του ως οντότητα ισάξια της δύναμης και της αποτελεσματικότητας του καλού. Ο Φάουστ, έχοντας αποτύχει -μέσα από τους δαιδάλους της διανόησης που διαθέτει- στην ανακάλυψη του καλού, είναι φυσικό να κλονίζεται με μια επιχειρηματολογία που αίρει την αντίληψη της διαχείρισης της μάχης καλού και κακού. Ο Γκαίτε έχει τη δυνατότητα ως συγγραφέας να λέει τις υψηλότερες αλήθειες, σατιρίζοντας. Και αυτό το είδος της σάτιρας το βάζει στο στόμα του Μεφιστοφελή, γιατί το σκοτάδι μέσα μας μπορεί να μας δώσει νύξεις φωτός, απογοητεύοντάς μας με την αναποτελεσματικότητά μας.
Ε: Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σου, το μήνυμα του Φάουστ στον θεατή του 2022; Πώς μεταφράζεται το κλασικό έργο του Γκαίτε στις μέρες μας;
Α: Ήδη απάντησα στο προηγούμενο ερώτημα, μιλώντας για τον τρόπο δράσης του Μεφιστοφελή. Η αναποτελεσματικότητά μας είναι ένα βασικό στοιχείο. Η ματαιοδοξία, οι πόλεμοι, οι αρρώστιες, η έλλειψη δυνατότητας θεραπείας τους, οι φυσικές και οικονομικές καταστροφές, οι απώλειες των πόρων του φυσικού περιβάλλοντος, η κερδοσκοπία, το έγκλημα, η αναλγησία στον πόνο του πλησίον… Τι άλλο περισσότερο μπορούμε να πούμε και να ρωτήσουμε εαυτούς και αλλήλους για το πώς καταφέρνουμε να βυθίζουμε τη ζωή μας σε τέτοιο σκοτάδι; Ποια επιχειρήματα μας πείθουν να ενεργούμε με αυτό τον τρόπο, αν όχι αυτά του Μεφιστοφελή του αιώνα μας; Μήπως είμαστε ένας Φάουστ του 2022; Λέει λοιπόν ο Μεφιστοφελής στο έργο, αναφερόμενος στον Φάουστ: «Αυτουνού η φύση του έδωσε ένα πνεύμα ακούραστο που μπορεί και τρέχει μπροστά. Έτσι θα τον σύρω μέσα στην άστατη ζωή, μέσα στη ρηχή ασημαντότητα. Θα τον κάνω εγώ να τρέμει. Μπροστά στο αχόρταγο στόμα του θα κρέμεται φαγητό και ποτό. Μάταια θα ικετεύει αναψυχή. Ακόμα κι αν δεν είχε παραδοθεί στο διάβολο, πάλι χαμένος θα πήγαινε».
Ε: Και τέλος, για πες μας πώς καταφέρνεις να αποφορτιστείς έπειτα από μια απαιτητική παράσταση 3 ωρών;
Α: Χρειάζονται τουλάχιστον άλλες τόσες ώρες ηρεμίας και νηνεμίας. Επικοινωνίας και ανταλλαγής εντυπώσεων και απόψεων με φίλους και θεατές της παράστασης.